İnsanları ağlatan pek çok sebep olabilir. Bazen sebepsiz yere ağlarız bazen de sebep varken ağlayamayabiliriz. Ama şimdi soğan doğrarken neden ağladığımızı öğreneceğiz.
Soğan doğrarken gözlerimiz yaşarır çünkü soğan gözlerimizi yaşartmaya sebep olan bir kimyasal salgılar. Soğan, mikroplar ve böceklere karşı biyokimyasal savunma mekanizmasını harekete geçirerek bir enzim salgılıyor. Soğanı doğruyor, eziyor ya da kesiyorsanız bir anda gözlerinizden yaşlar süzülür. Bunun sebebi ise soğanın içindeki hücrelerin açığa çıkması ve normalde ayrı olan iki maddenin karışmasıdır.
Case Western Reserve Üniversitesi yayınladığı bir makalede bu konuya şöyle açıklık getirmiş: “Bu ayrı iki madde birleşip bir gaz oluşturuyor. Gazın gözyaşıyla tepkimeye girmesi sonucu sülfürik asit oluşuyor. Sülfürik asidin gözü tahriş etmesi sonucunda göz, yabancı maddeleri temizleyebilmek için gözyaşı salgılamaya başlıyor. Aslında bu olay bir bakıma göz yaşartıcı sprey kullanmaya benziyor diyebiliriz”
Soğanın ortaya çıkardığı bu gaz aslında soğanın mikroplara, hayvanlara, insanlara karşı geliştirdiği bir savunma sistemi sayılabilir. Yani bir soğana zarar vermeye çalıştığınızda (onu kestiğinizde, doğradığınızda) onun savunma sistemini harekete geçirmiş oluyorsunuz ve bununla beraber salgıladığı gaza maruz kalıyorsunuz. Bu iki madde sülfenik asit adı verilen bir molekül ve sitoplazmadaki protein içeren kofullar. Biyokimyager Marcin Golczak: “Normalde ortaya çıkmayan fakat soğanın hücreleri zarar gördüğünde ortaya çıkıp tepkimeye giren bu molekül ve protein birbirine uyum sağlıyor ve sonucunda da göz yaşartan kokulu bir gaza dönüşüyorlar” açıklamasında bulundu.
Soğan dışında sadece Jamaika’da üretilen bir baharat ve Sicilya’da yetişen bir sarımsak çeşidi göz yaşartma etkisine sahip. Tabii bunlarla karşılaşma olasılığımız soğanla karşılaştırıldığında çok az.
Soğan doğrarken gözlerin yaşarmasının nedenini açıkladık fakat hala insanların bazılarının gözlerinin diğerlerinden neden daha fazla ya da az yaşardığı, bazı soğanların diğerlerinden neden daha az göz yaşarttığı açıklanabilmiş değil. Dr. Golczak’a göre ise bu bahsedilenlerin hepsi soğanın tazeliğiyle ve içerdiği göz yaşartıcı gaz oranıyla ilgili.
Soğanın göz yaşartması engellenebilir mi?
Dr. Golczak’ın açıklamalarına göre Japonya’da göz yaşartmayan bir soğan üretildi fakat tadı normal soğandan tamamen farklı. Üretilen bu soğanı unutup, günlük hayatımızda kullandığımız normal soğanlara döndüğümüzde ise gözlerimizin yaşarmaması için uygulayabileceğimiz birkaç yöntem var.
* Soğanı doğramadan önce buzdolabına koymak (soğanın sıcaklığını düşürmek kimyasalların tepkimeye girmesini yavaşlatır)
* Soğanı doğrarken bir yandan suya daldırıp çıkarmak (kimyasalları seyreltmek için)
Sonuç olarak şunu belirtmeliyiz ki soğanın göz yaşartıcı etkisini tamamen kaldırmanın bir yolu yok; bir iki damla göz yaşına da katlanacaksınız.
