NASA’da görevli kadın astronotlar pek çok kez uzun uzay yürüyüşleri gerçekleştirerek ilklere imza attılar. NASA, ismini Apollon’un ikiz kız kardeşinden alan “Artemis Uzay Programı” projesiyle bünyesindeki kadın astronotları 2024’te ay yüzeyine göndermeye hazırlanıyor.
Geçmişe dönüp uzayda pek çok ilki gerçekleştirmiş kadınların kimler olduğuna bakmaya ne dersiniz?
Uzaya giden ilk kadın: Valentina Tereshkova
Sovyet kozmonot Tereshkova, 400’den fazla aday arasından seçilerek Vostok 6 görevi ile 16 Haziran 1963’te uzaya gönderildiğinde 26 yaşındaydı ve kendisinden sonraki kadınlara ilham verdi. Moskova’nın kuzey doğusundaki Maslennikovo kentinde dünyaya gelen Tereshkova, Yuri Gagarin’in 12 Nisan 1961’de uzaya giden ilk insan olmasının ardından Sovyet uzay programına gönüllü olarak katıldı. Pilot değildi ama paraşütle atlama konusunda iyi bir deneyime sahipti (Gagarin, iniş sırasında yeryüzüne 7 km kala fırlatma koltuğuyla kapsülden ayrılmış ve yere kendi paraşütüyle inmişti.)
Tereshkova, Vostok 6 görevi için 4 kadın adaydan biriydi ve 18 ay süren, pilotluk eğitimini de kapsayan bir hazırlık sürecinden geçti. 70 saat uzayda kalıp dünya etrafında 48 tur atan Tereshkova, Sovyet uzay programlarının ikon isimlerinden birine dönüştü ve bir daha uzaya gitmemiş olsa da hayatını kozmonotların eğitimine adadı.
Uzaya giden ilk Amerikalı kadın Sally Ride
18 Haziran 1983’te ise Sally Ride, ABD’nin Challenger uzay aracı ile STS-7 görevi için uzaya gönderildi. California’nın Encino şehrinde dünyaya gelen Sally Ride, Stanford Üniversitesi’nde fizik okudu, 1973’te doktorasını tamamladı. 1978’de NASA’ya girdiğinde Amerika uzay programına dahil olan 6 kadından biriydi.
Sally Ride, 32 yaşında STS-7 görevi için uzaya çıktığında, uzay aracını robotik kolla kontrol eden ilk kadın oldu. Görev, Kanada ve Endonezya’nın iletişim uydularını yerleştirmekti ve 6 günü uzayda geçirdi. 1984’te STS-41G görevi için ikinci kez uzaya gittiğinde, ABD’nin birden fazla defa uzaya yolculuk eden ilk kadın astronotu oldu. 61 yaşında, 2012’de hayata veda etti.
Uzay yürüyüşü yapan ilk kadın Svetlana Savitskaya
Valentina Tereshkova’nın ardından, Sovyet kozmonot Svetlana Savitskaya 19 Ağustos 1982’de Soyuz T-7 görevi için uzaya çıktı. Savitskaya, uzayda 8 gün kaldı ve Tereskova’dan 19 yıl sonra uzaya giden ilk kadın oldu. Aynı zamanda o zamana kadar uzayda en uzun süre kalan kadın oldu.
Savitskaya, 1984’te ikinci kez uzay görevine dahil oldu ve 24 Temmuz’da uzay yürüyüşü yapan ilk kadın olarak tarihe geçti. Ayrıca bir kadın ilk kez birden fazla kez uzaya yolculuk yapıyordu. Moskova doğumlu olan Savitskaya 16 yaşında Sovyet Hava Kuvvetleri’nin Hava Akrobasisi ekibine katılmıştı ve cesur gösterileriyle beğeni kazanmıştı. Bu sırada uçak mühendisliği okumuş ve üzerine de master programını tamamlamıştı.
ABD’nin ilk uzay yürüyüşü yapan kadın astronotu Kathy Sullivan
Savitskaya’dan sadece birkaç ay sonra, 11 Ekim 1984’te STS-41-G göreviyle uzaya giden Kathy Sullivan, uzay yürüyüşü yapan ilk ABD’li astronot oldu. Challenger’ın 9 gün süren gözlem uydusu yerleştirilmesi görevinde yer aldı. Sullivan, jeoloji dalında doktora yapmıştı ve 1978’de NASA’nın eğitimlerine katılmıştı. Uzaya gitme sırasının kendisine gelmesini 6 yıl bekledi. 1992’de Hubble Uzay Teleskobu’nun yerleştirilmesi için uzaya giden Discovery görevinde yer alan Sullivan, NASA’da yönetici olarak görev yapmaya devam ediyor.
İlk kadın uzay istasyonu komutanı Peggy Whitson
Peggy Whitson, Nisan 2008’de Expedition 6 görevi ile uzaya gitti ve Uluslararası Uzay İstasyonu’nun komutasını devralan ilk kadın oldu. Bilim insanı olan Peggy Whitson, Rice Üniversitesi’nde Biyokimya okudu ve NASA’ya Ulusal Araştırma Konseyi üyesi olarak katıldı. Johnson Uzay Merkezi’nde 1989’da biyokimyager olarak çalışmaya başladı ve 1992’de Shuttle-Mir programına dahil oldu.
Uluslararası Uzay İstasyonu’nda Expedition 5 ekibiyle 185 gün geçirdi ve aynı zamanda NASA’nın uzaya gönderdiği ilk bilim insanı oldu. 2008’de ise Expedition 16 göreviyle ikinci kez uzaya gidişinde araç komutanı bir kez daha kadındı, Pamela Melroy, Peggy Whitson ise beşinci kez uzay yürüyüşü yaparak tarihe geçecekti. Whitson, 2016’da 57 yaşındayken üçüncü kez uzaya gitti, bir kez daha araç komutanıydı ve tarihte uzaya giden en yaşlı insan oldu. Peggy Whitson bütün görevleri boyunca toplamda 665 gün uzayda geçirdi. Pek çok “ilk”in kadını olan Whitson, daha önceki uçuşları ile birlikte uzayda en fazla kalan ABD’li astronot rekorunu elinde tutuyor. Ayrıca uzay istasyonundaki ilk bilim subayı, uzay istasyonunun ilk kadın komutanı ve iki farklı görevde istasyon komutanı olarak görev alan ilk kadın oldu.
İlk kadın uzay aracı komutanı Eileen Collins
Bir uzay aracının komutanı olmak için bazı koşullar vardır ve 1000 saatten fazla jet pilotluğu yapmış olmak gerekir. Eileen Collins, 1999’da STS-93 uzay aracının komutanlığını yaptığında tüm koşulları fazlasıyla karşılıyordu. Collins, Temmuz 2005’te ikinci kez uzay aracını komuta etti.
Uzayda tek seferde en uzun süre görev yapan ilk kadın Christina Koch
2013 yılında NASA astronotu olarak seçilen Christina Koch’a Nisan 2019’da Expedition 59 görevi verildi. Bu görev ile uzaydaki görev süresi 328 gün olarak belirlendi. 14 Mart 2019’da uzaya gönderilen Koch, 6 Şubat 2020’de geri döndü. Bu sayede Koch, Peggy Whitson’a ait olan tek seferde 289 günlük görev süresi rekorunu kırmış oldu.
Koch görevi boyunca 5.248 kez yörüngede dolandı ve toplam 223 milyon kilometre yolculuk yaptı. Bu yolculuk Dünya’dan Ay’a toplam 291 kez gidip gelmeye tekabül ediyor.
Kadınlardan oluşan ekibin ilk uzay yürüyüşü Koch ve Meir
18 Ekim 2019’da NASA astronotları Christina Koch ve Jessica Meir, uzay yürüyüşü için istasyon dışına çıktılar ve kadınlardan oluşan ilk ekip oldular. 1 yıla yakın süreyi istasyonda geçiren Koch, defalarca kez uzay yürüyüşü yapmıştı ancak Meir için bu ilk olacaktı. Koch ve Meir’in yürüyüşü plansız bir görevdi, istasyondaki pillerden birinin iç aksamındaki arızayı tamir ettiler.
Uzaydaki ilk öğretmen Barbara Morgan
NASA’nın uzaya göndereceği ilk öğretmen Christa McAuliffe olacaktı ancak 28 Ocak 1986’da atmosferde patlayan korkunç Challenger kazasında hayatını kaybetti.
Barbara Morgan, McAuliffe’in yedeğiydi ve NASA’nın uzaya eğitimci gönderme programı kaza nedeniyle ertelendiğinden ancak 2007’de Endeavour aracıyla uzaya gidebildi. Morgan 12 gün uzayda kaldı ve 1 yıl sonra ilkokuldaki matematik ve bilim öğretmenliği görevine geri döndü.
Uzayda DNA dizilimi yapan ilk bilim insanı Kate Rubins
Kanser biyolojisi üzerine doktora yapmış bir tıp insanı olan Kate Rubins, 2016’da Uluslararası Uzay İstasyonu’na giderken yanında bir fare, bir virüs ve bir de bakteri DNA’sı götürdü. Rubins’in araştırması, NASA’nın uzayda astronotların karşı karşıya kalabilecekleri sağlık sorunlarına karşı alınabilecek önlemler ve olası tedavi yöntemlerinin bir parçasıydı.
Kate Rubins’indahil olduğu DNA dizilim araştırması, NASA’nın Mars yolculuğu için sürdürdüğü çok sayıda projeden biri ve Mars’a astronot yollamak için gerekli önlemleri belirleyecek.
Uzaya giden ilk İngiliz kadın Helen Sharman
İngiltere’de besin kimyası üzerine çalışan Helen Sharman, 1991’de Soyuz TM-12 göreviyle Mir Uzay İstasyonu’na gitti ve burayı ziyaret eden ilk kadın olurken uzaya giden ilk İngiliz kadındı. Sharman’ın uzay görevi biraz farklıydı. İngiliz şirketleri ile Sovyetler Birliği uzay ajansının ortak geliştirdikleri Project Juno kapsamında radyoya bir ilan verilmişti ve 13 binden fazla kişi aday olmuştu. Uzayda 8 gün geçiren Sharman, biyolojik ve kristal yapısı üzerine çalışma yaptı.
Uzayda en uzun süre geçiren kadın: Peggy Whitson
Uzayda en uzun süre aralıksız kalan kadın rekorunun önceki sahibi olan Peggy Whitson’un, tüm görevlerinde toplam uzayda geçirdiği süre ise 665 gün, 22 saat ve 22 dakika. Bu da onu en uzun süre uzayda kalan astronot yapıyor. 2017’deki son görevinden geri döndüğünde, tamamladığı toplam süre onu tüm ABD’deki astronotlar arasında en uzun süreyi atmosfer dışında geçiren isim yapmıştı.
Uzaya giden ilk Japon kadın Chiaki Mukai
Japonya Uzay Ajansı NASDA’yı temsilen STS-65 ile uzaya giden ChaikiMukai, ülkesi adına uzayda görev yapan ilk kadın oldu.
Uzaya giden ilk Fransız kadın Claudie Haignere
Doktor olan Claudia Haignare, Rusya’nın Mir uzay istasyonuna yolculuğunu 17 Ağustos 1996’da yaptı ve 2001’de Uluslararası Uzay İstasyonu’na giden ilk Avrupalı kadın oldu. Claudie Haigneré Fransa’da 10.000 aday arasından seçilmişti. Claudie Haigneré, ilk olarak Uzay Mekiğinde mühendis ve acil durum pilotu olmaya hak kazandı.
Uzay İstasyonu Ekibi’ndeki ilk kadın Susan Helms
2001’in Mart ayında Uluslararası Uzay İstasyonu’na giden Susan Helms, istasyon ekibinde görev alan ilk kadın oldu. Susan Helms, diğer NASA astronotu Jim Voss ile birlikte, toplamda 8 saat 56 dakika olan en uzun uzay yürüyüşü rekorunu paylaşıyor. Uçuş mühendisi olan Helms, aynı yılın Ağustos ayında geri döndü.
Uzayda ilk maraton koşusu Suni Williams
NASA astronotu Sunita Williams, Expedition 15 göreviyle 2007’de uzaya gitti. Boston Maratonu’na kayıt yaptıran Williams, COLBERT adı verilen ve uzayda çoklu dayanıklılık ölçümlemesi yapan program dahilinde 41 km koşuyu, istasyondaki özel bir bant üzerinde 4 saat 26 dakikada tamamladı.
Uzayda en yüksek kadın nüfüsu: 4
Uluslararası Uzay İstasyonu’nda 14 nisan 2010’da aynı anda 4 kadın birlikte görev yaptı. Tamamen tesadüf olan bu durum, uzayda en yüksek kadın nüfusu oldu. Discovery’nin yedi kişilik ekibi arasında NASA astronotları Dorothy Metcalf-Lindenburger, Stephanie Wilson, uçuş mühendisi Tracy Caldwell Dyson ve Japon Uzay Ajansı JAXA astronotu Naoko Yamazaki birlikte tarihi bir ana imza attılar.
