Ayrıca bazı besinlerin bozulmadan önce tüketilmesi sağlık açısından son derece kritik. Bozulmadan tüketilmesi gereken 15 besini sizler için bir araya getirdik. Listeye geçmeden evvel 2021 gıda israfı verilerine de göz atabilirsiniz.
Gıda israfı tüm dünyada tartışılan ve önlenmeye çalışılan çok önemli bir konu. Birçok ülke bu konuda insanları bilgilendirmeye ve önlem almaya çalışıyor. Birleşmiş Milletler (BM) Çevre Programı tarafından hazırlanan 2021 BM Gıda İsrafı Endeksi Raporu’na göre:
• Türkiye’de her yıl 11,3 milyon tondan fazla gıda israf ediliyor.
• Türkiye’de her yıl kişi başına evlerde 93 kilogram (kg), restoranlarda 28 kg ve satış noktalarında 16 kg yiyecek çöpe atılıyor.
• Türkiye, dünya genelinde en fazla gıdanın israf edildiği ülkeler arasında yer alıyor.
Aynı rapora göre dünyada gıda israfının durumu ise şöyle:
• Dünya genelinde her yıl toplam 931 milyon ton gıda israf ediliyor. Bu, küresel çapta perakende satış noktaları, evler ve restoranlarda tüketime hazır gıdanın yüzde 17’sinin doğrudan çöpe gitmesi anlamına geliyor.
• İsrafın yüzde 61’i evlerde yapılıyor.
• Dünya genelinde israf edilen gıdanın toplamı, 40 tonluk 23 milyon kamyon dolusu yiyeceğe karşılık geliyor. Uzmanlar, “Bu kadar kamyonun uzunluğu dünyanın çevresinin yedi katı” diyor.
Bozulmadan tüketilmesi gereken 15 besin nelerdir?
Süt ürünleri
Çiğ sütten yapılan peynir, tereyağı, krema, ayran gibi ürünler, bakteri çoğalmasına ve gıda enfeksiyonları için risk taşır. Endüstriyel bazlı üretim sırasında pastörize etme işlemi, süt ürünlerinin içinde zararlı bakterilerin yok edilmesini sağlar. Ancak doğal üretilen çiğ süt ürünlerinde zararlı bakteriler bulunabilir. Salmonella, VTEC, listeria, E.coli, kamplilobakter gibi türlerin çoğalması için uygun ortamı sunabilir.
Artan kirlenme, saklama koşullarına uyulmaması gibi nedenlerle süt ürünleri mutlaka bozulmadan ve beklemeden tüketilmelidir. Ayrıca hamileler, bebekler, çocuklar, yaşlılar, bağışıklık sistemi zayıf kişilerin daha hassas olabileceklerini eklemeliyiz. Çiğ süt tüketmek, sağlıklı bir insanı bile hasta edebilir.
Kendi sıktığımız meyve suları
Evde kahvaltıda, spordan sonra veya güne başlamak için meyve suyu sıkmak veya püre haline getirerek tüketmek oldukça yaygın. Meyve suları, püreleri ve hazırladığımız smoothieler vitamin ve mineral deposu oldukları kadar lif kaynağıdırlar.
Ancak kendi hazırladığımız meyve sularının bekletilmeden tüketilmesi gerekir. Marketten aldığımız ambalajlı ürünler, içinde bakteri üremesini engellemek için pastörize edilir, tıpkı süt gibi. Bizim hazırladığımız meyveli içecekler en fazla 2 gün bekleyebilir, ambalajlı ürünlerin raf ömrü ise 1 aya kadar uzatılabilir.
Taze et
Gerek et gerekse sucuk, sosis gibi işlenmiş et ürünlerinin oldukça kısa raf ömrü olur. Satılması için de buzdolabında saklanması için de sadece birkaç gün zaman vardır. Bu ürünlerin üzerinde, etiketlenirken son tüketim tarihi bulunur. Et ürünleri çok sayıda zararlı bakterinin üreyebileceğini alanlar sunar. Çiğ olarak tüketilmemelidir ve belirli bir sıcaklığın üzerinde pişirilip bakterilerin ölmeleri sağlanmalıdır.
Balık
Balığın tutulması, taşınması, satılması ve tüketilmesi esnasında soğuk zincirinin asla kırılmaması gerekir. Şöyle düşünelim, balığı marketten veya balıkçıdan alıp eve ne kadar zamanda ve ne sıcaklıkta getirdiğimiz bile kritik derecede önemli.
Balıklar bakterilere karşı son derece açık ortamlardır ve ciddi zehirlenmelere neden olabilirler. Aldığınız balığı 2 gün içinde tüketin ya da mutlaka dondurucuda saklayın.
Taneli meyveler
Böğürtlen, üzüm, ahududu gibi taneli meyveler nispeten hassastırlar. Çabuk çürüyebilir ve ezilebilirler. Bu meyveler satın alındıktan sonra yapılacak en akıllıca iş, geniş bir tabağa alıp çürük olanları temizlemektir. Rengi bozulmuş, ezilmiş, buruşmuş olan bu çürükler, yanlarındaki sağlamları da bozacaktır. Üzüm üzüme baka baka kararır sözü de buradan gelir.
Poşet veya kağıt yerine tabakta dolaba koyulması, yiyene kadar yıkanmaması tavsiye ediliyor. Su meyvenin derisinin altındaki koruyucu tabakaya zarar verebilir. Meyveleri dolaba kaldırmadan önce yıkamak bu yüzden bozulmayı hızlandırır. Ayrıca taneli meyveleri olgunlaştıktan sonra dondurmak da mümkündür.
Yeşillikler
Son dönemde marketlerde yıkanmış ve paketlenmiş yeşillikler bulunabiliyor. Ya da manav reyonlarında yeşilliklerin üzerinde su dökerek taze kalmaları sağlanmaya çalışıyor.
Yeşil sebzeler, otlar ve tüm yaprakların toprak taşıyabileceğini, nemli bekledikleri için bakterilerin çoğalabileceğini ve yıkamadan kesinlikle tüketilmemesi gerektiğini unutmamalıyız. Bekletmeden tüketmeli, yosunlaştığında ise yememeliyiz.
Kıyma
Kıyma, diğer taze et ürünlerine göre daha yüksek risk taşır. Bunun nedeni etin öğütülmüş olmasıdır, parça etteki bakteriler öğütülmesi sırasında karışır ayrıca kıyma makinesinin de temiz olduğundan emin olmak zordur. Dilimlenmiş şarküteri ürünleri için de aynı durum geçerli.
Kavanoz sosları
Cam kavanozda yiyeceklerin buzdolabında asla bozulmayacağı fikri çok yanlış. Sürülebilen, yemeklere katılan veya dip sos olarak tercih ettiğimiz bu ürünlerin kapağını açarız, bıçakla veya kaşıkla içinden bir miktar alırız, kapağını kapatırız.
Kavanozların her kapağını açtığımızda içine bakteri koymuş oluyoruz. Bu tür ürünler son kullanım tarihinden önce bozulma riski taşır. Mutlaka kokusunu, rengini ve tadını kontrol etmek ve bozulmadığından emin olmak gerekir.
Paketli salata
Hızlanan hayata çözüm için artık marketlerde doğranmış ve paketlenmiş salatalar satılmaya başlandı. Siz sadece yağını ve limonunu koyun. Ama öncesinde mutlaka son tüketim tarihini kontrol edin.
Bir salata karışımında önce yeşillikler bozulur. Rengi koyulaşmış ve yosunlaşmış olduğunda zararlı bakteriler söz konusudur. Ayrıca temizlik de bir diğer sorun olabilir. Şeffaf paketi iyice kontrol ederek içindekilerin taze olduğunda emin olmak gerekiyor.
Çilek
Çilek dalından koparıldıktan sonra ancak birkaç gün bozulmadan dayanabilir. Yumuşamış çilekler bakterilerin çoğalması için uygun ortam sağlamıştır. Ayrıca sıcağa maruz kaldıysa 3 günden önce bozulma belirtileri gösterebilir.
Tavuk
Tehlikeli gıda zehirlenmelerine neden olabilen tavuk, çok iyi saklanmalı ve doğru şekilde pişirilmelidir. Ayrıca bekleme süresi de kısadır.
Bozulmuş tavuk gastroenterit, menenjit, enfeksiyon gibi hastalıklara yol açabilir, zararlı bakteriler taşıyabilir. Üstelik tavuğun bozulup bozulmadığını dış görünüşünden anlamak zordur. Mümkün olan en yakın tarihli paketler alınmalı ve en kısa zamanda tüketilmelidir.
Midye
Balık pazarları ve marketlerde sıklıkla görebileceğimiz midye, kabuklu olarak buzdolabında 3 gün dayanır, kabuksuz ise 24 saatte bozulur. Kötü kokusu size bozulduğunu haber verecektir.
İstiridye
Tüm deniz ürünlerinin bozulduklarında zehirleme ihtimali vardır. Ancak istiridye daha fazla dikkat gerektirir. Kötü koku yayan istiridyenin içinde çoğalmış olan bateriler kan zehirlenmesine neden olabilir.
Yumurta
Çürümüş yumurta yenmesi kesinlikle tavsiye edilmiyor. Peki yumurtanın çürük olduğu nasıl anlaşılır? Suyun içine koyduğunuzda eğer yumurta yüzeye çıkıyorsa çöpe gitmelidir. Eğer dibe batıyorsa hala tazedir.
Brüksel lahanası filizi
Filizlerin saklanması ve tahmin edilmesi çok zor olduğundan raf ömrü de kısadır. Son derece sağlıklı olduklarından oldukça rağbet görüyor. Bağışıklık sistemini güçlendirmek, sindirimi kolaylaştırmak ve mide ağrılarını azaltmak başta gelen faydaları. Ancak salmonella, E.coli gibi bakteriler içerdiklerinden dikkatli tüketilmeleri gerekir.
Bakteriler çimlenme sırasında kolayca büyüyebilirler, nemli ve sıcaklık koşulları da çoğalmaları için uygun ortamı oluşturur. Tohumlanması, hasat, nakliye ve depolama gibi süreçlerden geçen bu tür ürünler nemlenebilir. Çok küçük miktarlarda bakteriler taşınma sırasında dikkatli olunmazsa aşırı çoğalabilirler. Brüksel lahanası filizlerini 2-3 günden fazla buzdolabında bekletmeyin ve mutlaka pişirerek yiyin, çünkü ısı her türlü bakteriyi öldürecektir.
